Δέκα εκατομμύρια ΟΧΙ

Τα τελευταία χρόνια οι εθνικές επέτειοι δεν απασχολούσαν ιδιαιτέρως την κοινή γνώμη. Αντίθετα, περνούσαν σχετικά αδιάφορες από τη συνείδηση του κόσμου, όπως άλλωστε συμβαίνει με τις περισσότερες επετείους πια. Τα ίδια βαρετά ρεπορτάζ, ο γνωστός ξύλινος πολιτικός λόγος στις δηλώσεις των αρχόντων για το τι συμβολίζει η ημέρα ετούτη, όμοια πλάνα, σε σημείο που δεν ξεχώριζες αν ήταν από τη φετινή ή κάποια από τις περασμένες εκδηλώσεις.

Φέτος, τα παραπάνω δεν ίσχυσαν. Για πρώτη φορά, μετά από δεκαετίες, στο τελικό σημείο της μεταπολιτευτικής παρακμής, η εθνική επέτειος του ΟΧΙ της 28ης Οκτωβρίου στάθηκε αφορμή για να αναδειχθούν θεμελιώδη ερωτήματα για το πολίτευμά μας και κυρίως για το πολιτικό σύστημα της χώρας. Δημιουργήθηκαν αντιπαραθέσεις σχετικά με ζητήματα που μέχρι χθες εμπεριείχαν σχεδόν αυτονόητες απαντήσεις.

Η λαϊκή οργή που παρέσυρε ως ποτάμι τις καλοστημένες εξέδρες των πολιτικάντηδων αυτού του τόπου πήρε μαζί της και τους ίδιους τους θεσμούς. Εντούτοις, αυτή η έκρηξη δημοκρατίας θεωρήθηκε από πολλούς ως αντιδημοκρατική συμπεριφορά. Ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έθεσε κομβικά ερωτήματα με αφορμή αυτά τα γεγονότα, ρωτώντας, μεταξύ άλλων, αν οι δημόσιοι χώροι αποτελούν ιδιοκτησία των διαμαρτυρομένων ή για το πως μετριέται η πλειοψηφία, δια των συγκεντρώσεων ή δια των εθνικών εκλογών.

Αυτοί οι συνταγματικοί προβληματισμοί έχουν τεθεί προς συζήτηση εδώ και καιρό. Η τελική όμως εντύπωση είναι ότι ο λαός με τις ογκωδέστατες πορείες και διαδηλώσεις του τον τελευταίο χρόνο μάλλον έχει προσπεράσει τους θεσμούς και τα πρόσωπα. Άλλωστε, το ίδιο το Σύνταγμα αποθεώνει και προκρίνει τη λαϊκή κυριαρχία έναντι όλων των εξουσιών, που πηγάζουν από το λαό και έπονται αυτού. Διότι το καίριο ερώτημα έχει να κάνει με το αν ο λαός τελικά προηγείται των θεσμών ή οι θεσμοί προηγούνται του λαού. Ανάλογα με την απάντηση αλλάζει αυτόματα και η φύση ενός πολιτεύματος ως καθόλα δημοκρατικού ή “περίπου” δημοκρατικού.

Εμβαθύνοντας περισσότερο, θα πρέπει να δούμε τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα όχι μόνο στο συνταγματικό τους κείμενο αλλά και ως προς την “ψυχοσωματική” διάστασή τους. Διότι μπορεί μεν να απολαμβάνουμε σημαντικότατες ελευθερίες, όπως λ.χ. του συνέρχεσθαι, αλλά όταν ο λαός, ως υποκείμενο των ελευθεριών, βρίσκεται σε εξαθλίωση σωματικά και ψυχολογικά, δεν απολαμβάνει ουσιαστικά τις ελευθερίες αυτές. Διότι και για να διαδηλώσει κανείς θα πρέπει προηγουμένως να θρέφεται, να ζει δηλαδή υπό όρους αξιοπρέπειας.

Θα το έλεγε κανείς και δικαίωμα στη ζωή.