Πρώτη κατάθεσις “δραχμαί τριάντα”

Ο Κ. Καρυωτάκης, ως τεράστιο ποιητικό μέγεθος, κατάφερε να αποτυπώσει σε τέσσερις μόλις λέξεις την ψυχοσύνθεση ενός ολόκληρου λαού, στο ποίημά του “Πρέβεζα”. Εδώ κι 200 σχεδόν χρόνια το άγχος του νεοέλληνα (εκ του νέου ελληνικού Κράτους – ήδη από 1830) ήταν το “μπουγκί”, η αγωνία της αποταμιεύσεως, της ενισχύσεως του ατομικού εισοδήματος “για ώρα ανάγκης”, κατά το κοινώς λεγόμενον. 

 Και αυτό διότι η Ελλάς έχει ενσωματώσει στο ιστορικό της DNA το φόβο της συλλογικής και ατομικής πτωχεύσεως. Με αρχή το πρώτο μνημόνιο του υπό σύσταση ελληνικού Κράτους, τα πρώτα δανεικά για τα έξοδα της ελληνικής επανάστασης από την Τρόικα εκείνης της εποχής. Μετά, στα ύστερα χρόνια, τα δανεικά απέκτησαν μανδύα “επιχορήγησης” και διάφορα άλλα ονόματα. Ντελόρ, Ε.Ε., ΟΝΕ, ΕΣΠΑ, ΔΝΤ. Όλα με τελική αναφορά τη στήριξη του τραπεζικού και εν γένει χρηματοπιστωτικού συστήματος. 

 Αν παρακολουθήσει κανείς τα ελληνικά δελτία ειδήσεων, λ.χ. του 1990, θαρρεί πως τίποτε δεν έχει αλλάξει, οι όροι είναι σχεδόν ταυτόσημοι. Κρίση, ύφεση, πληθωρισμός, ανάπτυξη. Κι όντως “ανάπτυξη” υπήρξε. Οι διαφορές από δεκαετία σε δεκαετία στον τρόπο ζωής του ελληνικού λαού είναι σαρωτικές. Το ερώτημα όμως είναι αν αυτή η ανάπτυξη ήταν όντως ανθρωποκεντρική ή ένας καλά μελετημένος μοχλός ανατροφοδοσίας των κερδών των ισχυρών οικονομικών παραγόντων.

  Οι “αγορές”. Ένας όρος που έκανε την εμφάνισή του -τυχαία;- με την έναρξη της νεώτερης ελληνικής κρίσης τα τελευταία χρόνια. Απρόσωπα, ανέλεγκτα, αδιευκρίνιστα χαρακτηριστικά του ποιος πράγματι κρύβεται πίσω από τις  “αγορές”, τις σχεδόν αόρατες εκείνες δυνάμεις δηλαδή που επιτίθενται σε κράτη, ρημάζουν τα ομόλογά τους, εξαθλιώνουν το λαό και τζογάρουν για το ποιος θα πτωχεύσει πρώτος.  

 Σήμερα πια, η ψυχολογία ενός ολόκληρου λαού βαδίζει πάλι πάνω στο τεντωμένο σχοινί ενός διλήμματος που αφορά το νόμισμά του. Η επιτυχία των “αγορών” είναι να αναγκάζουν τους πολίτες να λένε αυθορμήτως σε ποσοστό 80% “ΝΑΙ ΣΤΟ ΕΥΡΩ”, την ώρα που οι ίδιοι αυτοί πολίτες ψάχνουν στα σκουπίδια των λαϊκών αγορών για τα περισσεύματα της τροφής τους. 

Τις πταίει, λοιπόν; Είναι ένδειξη μαζοχισμού η στάση των Ελλήνων που παρά την 7% ύφεση, την 23% ανεργία, την 25% πτώση του ατομικού εισοδήματος, συνεχίζουν να επιθυμούν το “μαστίγωμά” τους; Που ανέχονται την κάθε κ.κ. Λαγκάρντ να τους απευθύνεται με ύφος του στυλ “ήρθε η ώρα να πληρώσετε”;

Προφανώς και όχι. Η παντελής αποτυχία του ελληνικού Κράτους ανά τις δεκαετίες να πείσει τον πολίτη για τις “αγνές προθέσεις” του, τα περιστατικά της απόλυτης διαφθοράς, της Βίκυς Σταμάτη και των καναπέδων της, υπενθυμίζουν τον καταναλωτισμό που του πήραν απ' τα χέρια, βυθίζοντας τη σκέψη σε μελαγχολία, σε θολότητα. Μακάρι ο λαός να αλλάξει τα γεγονότα, το ρου, τη διατύπωση της ιστορίας που μας δίδαξαν ως "ορθή".

Ευτυχώς, επτωχεύσαμεν.

Από Αλέξη σε Αλέξη

Η χώρα μου δεν άλλαξε την 6η Μαΐου. Όχι. Άλλαξε την 6η Δεκεμβρίου, πριν τρία και κάτι χρόνια, τότε που ασχολούμασταν με έναν άλλο Αλέξη, που αν και αμούστακο παιδί, έπεφτε νεκρό από τη χρυσαυγίτικη σφαίρα ενός "ειδικού φρουρού". Ήταν τότε που το ρήγμα της ελληνικής κοινωνίας αναδείχθηκε, ήταν τότε που η κοχλάζουσα κοινωνική ανησυχία άρχισε να πετάει τις πρώτες της σπίθες λαμπαδιάζοντας μέχρι και το χριστουγεννιάτικο δέντρο της Αθήνας.

Από εκείνη τη μοναδική στιγμή απλώθηκε άλλος αέρας πάνω από την πόλη. Λες κι η ιστορία έψαχνε την αφορμή της για να τονίσει τις αιτίες των επερχόμενων γεγονότων. Διότι έκτοτε η χώρα μου άλλαζε καθημερινά πρόσωπο, περιεχόμενο, ανάγκες, αλήθειες, ψέμματα.

Κι ύστερα ήρθαν οι αγέλαστοι τύποι με τα μαύρα σακάκια και τους χαρτοφύλακες, κουβαλώντας, λέει, τη "διάσωση της χώρας" στις βαλίτσες τους. Μας συστήθηκαν ως "Τρόικα", μια λέξη που τη δεχτήκαμε ως έχει, αγνοώντας τη σημασία της. Όπως ακριβώς δεχτήκαμε και τα "πακέτα των μεταρρυθμίσεων" που εγκατέστησαν στην αγορά, το μυαλό, τη νοοτροπία μας. Διότι, πάνω απ' όλα, είπαν, έπρεπε να "μεταρρυθμιστεί" η νοοτροπία μας.

Μετά ήρθε η μπόχα. Όπως όταν έχεις για χρόνια συσσωρεύσει σκουπίδια στο υπόγειο κι έρχεται η ώρα να καθαρίσεις. Αποτυπώθηκε στη χώρα η βρωμιά από τα λερωμένα χέρια των εκφραστών της "μεταπολίτευσης". Σκάνδαλα, εκπομπές, διάσωση, δικαιοσύνη, διαφθορά, μαύρο χρήμα, μίζες, μαζί τα φάγαμε, χρεωκοπία, λαμόγια Έλληνες, τεμπέληδες Έλληνες. Η χώρα μου έγινε πρωτοσέλιδο εφημερίδας, βουτηγμένο στο μαύρο μελάνι και τους παχυλούς τίτλους. 

Πλάι στο μαύρο, πέταξαν χρώματα ελπίδας. Ανάπτυξη, τομές, ανταγωνιστικότητα. "Η Ελλάδα θα βγει στις αγορές" είπαν, σαν τη νοικοκυρά που της απαγορεύεται να πάει προς το παρόν στο μπακάλικο κι ας κινδυνεύει να ψοφήσει της πείνας. Ελπίδα και εμπόριο, εμπόριο ελπίδας.

Στη γειτονιά μου τα πρόσωπα άρχισαν να χάνουν την άλλοτε ζωηρή, "μεσογειακή" εκφραστικότητά τους. Οι καλημέρες λιγόστεψαν, τσέπη και ηθικό αδειανά, όνειρα μετέωρα, μεταναστευτικά, σε μια κοινωνία που η "μεταρρύθμισή" της ήταν τοίχοι, στρατόπεδα συγκέντρωσης και ιερόδουλες οροθετικές. Παιδιά που γυρίσαν στα πατρικά τους, δάσκαλοι που είδαν τους μαθητές τους να λιποθυμούν για μια τυρόπιτα, ξαδέρφια που έκρυψαν το πρόσωπό τους ψάχνοντας στους κάδους τα υπολείμματα της "Αναπτυγμένης Ελλάδας της Ευρωπαϊκής Οικογένειας".

Μνημόνιο 1, Μνημόνιο 2, Ζάπειο 1, 2, 3, εμπρός μαρς, Έλληνες, ένα-δύο, εν-δυο, εν-δυο, εν-δυο, προοοοσοχή! Η μεταρρύθμιση δεν έπιασε. Είστε ανεπίδεκτοι μαθήσεως. Συρρικνώνεστε. Δεν εφαρμόζετε. Δεν είστε αξιόπιστοι. Δάνειο 1, Δάνειο 2, κούρεμα, Ελλάδα ομολόγα τα ομόλογά σου, ύφεση, κοινωνική εξαθλίωση, ανεργία, ευρώ, δραχμή, μούντζες αγανακτισμένες.

Πίσω από τις λέξεις κρυβόταν από την αρχή εκείνος ο Αλέξης.

Θα σου κόψω την κοτσίδα!

Είναι γνωστό ότι έχει θεματάκια η ελληνική κοινωνία. Θυμάμαι στις καταλήψεις του 1998 να έρχονται αγανακτισμένοι (σ.σ.: άλλοι εκείνοι) γονείς στις συνελεύσεις του δεκαπενταμελούς εν όψει καταλήψεων και καταγγελίας της σύμβασης για την Παιδεία και να μας απειλούν ευθαρσώς και χωρίς ίχνος αλτρουισμού: “θα φέρουμε ψαλίδια και θα σας κόψουμε τις κοτσίδες”! 

Μετά, όταν διαπίστωναν ότι δεν ασχολούμασταν μόνο με την κώμμη μας, αλλά είχαμε έντονη συμμετοχή μαθητών ανακάλυπταν ποινικά αδικήματα: “γνωρίζουμε ότι εδώ μέσα διακινούνται ναρκωτικά”. Από το κυλικείο μέχρι το γυμναστήριο γίνοντουσαν τρελά νταλαβέρια είναι η αλήθεια, μεγαλοποσότητες μπαγιάτικης τυρόπιτας καθημερινά. Δεν θα ξεχάσω πάλι την πατρική παρότρυνση ενός γονιού (σ.σ. από το “ο γονής”) στα κάγκελα του Λυκείου: “σε παρακαλώ, σε ξέρω από μικρό, σε λένε κωλόπαιδο, τερμάτισε την κατάληψη, στενοχωριέμαι”. Η κάταληψη συνεχίστηκε, ο “πατέρας” εκόψε να μου χαρίζει ακόμα και την καλημέρα του. 

Στο μπαράζ αυτό των διαδοχικών διπλωματικών πιέσεων που δεχόταν η χώρα του σχολειού μας, ήρθε το επόμενο χτύπημα από τον ίδιο το Λυκειάρχη: “Αν λήξεις την κατάληψη, θα σε αναφέρω στο μέλλον ως τον πιο ένδοξο πρόεδρο δεκαπενταμελούς του Λυκείου μας”. Κολοκοτρώνης εγώ δεν γίνομαι, καθηγητά μου. Ο λαός θα ψηφίσει και θα πει κι αυτό που θα πει θα γίνει του είχα πει εν μέσω πυρετού διαπραγματεύσεων υπό καθεστώς απειλής ότι θα διακοπεί η τροφοδοσία του κυλικείου μαζί με την επικείμενη πενταήμερη στη Σαλονίκη. Όταν δε εθεάθησαν καθηγητές να έχουν περιπέσει στην χαρτοπαιξία μετά των μαθητάς των, επήλθε οριστική ρήξη με την Τρόικα της Σχολικής Επιτροπής και καταλάβανε ότι αν και παιδιά, δεν παίζαμε.

  Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών επαναφέρουν στη μνήμη μου τις εποχές εκείνες. Πολλοί από τους παραπάνω ρόλους έχουν υιοθετηθεί από τα τα πρόσωπα και τους πρωταγωνιστές της πολιτικής ζωής του τόπου. Η Τρόικα, η κατάληψη-καταγγελία του μνημονιακού χώρου, η απειλή της πτώχευσης, της οριστικής πείνας, τα διπλωματικά χτυπήματα, και βεβαίως η αφίσα του Τσίπρα που ξετρύπωσαν τα λαγωνικά των ΜΜΕ, από το μαρτυρικό '91, με τι άλλο, με κοτσίδα! 

Ο φόβος της επανάστασης, της ανατροπής των κατεστημένων, η θολούρα που προσπαθούν άπαντες οι προσκυνημένοι να ρίξουν στα νερά και τη σκέψη του κοσμάκη, οι “επιπολαιότητες”  και οι “τσάμπα μάγκες”, η “μεταφορά της κατάληψης λυκείου στην πολιτική σκηνή του τόπου”, όπως ειπώθηκε, οι επαναλαμβανόμενες απειλές. Όλες δηλαδή οι συνιστώσες ενός συστήματος που σπαρταρά κατά το θάνατό του, με την ελπίδα, όπως λένε οι “γιατροί”, να ανακάμψει, ενώ όλοι οι τεθλιμμένοι συγγενείς ξέρουν καλά κατά βάθος πως πρόκειται απλά για την έσχατη, τελευταία του “έκλαμψη” πριν ξεψυχήσει. 

Ο λαός έχει αποσυνδέσει το μηχάνημα εδώ και καιρό.

Ας γίνει ο θανατός τους, η ζωή μας.

Το ξήλωμα του παραβάν

Και ξαφνικά έγινε κοινό μυστικό. Το έβλεπες στη συμπεριφορά και τις αντιδράσεις του κόσμου. Λες κι έψαχναν ένα «αποκούμπι» άμυνας απέναντι στην αδηφάγο και ανεξέλεγκτη κρίση. Πρώτα οι «αγανακτισμένοι». Μετά, προσωπικότητες του πνευματικού και ακαδημαϊκού περιβάλλοντος που βγήκαν μπροστά. Όλοι μαζί στην αναζήτηση ενός νέου πολιτικού φορέα που θα έδειχνε έναν διαφορετικό δρόμο, που θα αμφισβητούσε με δημιουργικές προτάσεις (και όχι με στείρα άρνηση) πολλά από τα «δεδομένα» των καιρών.

  

  Μέχρι που φτάσαμε στις εκλογές της 6ης Μαΐου. Σε πηγαδάκια συζητήσεων, ιδίως ανάμεσα στους νέους της χώρας, το ερώτημα κυριαρχούσε: «τι θα ψηφίσεις;». Από τη μια τα πάρα πολλά υποψήφια κόμματα αλλά κι η απουσία ορατού, «ξεκάθαρου» πλάνου εξουσίας, ενέτεινε τον προβληματισμό. Παράλληλα, οι πολίτες άρχισαν δειλά-δειλά να θέτουν επί τάπητος την ευκαιρία να σταλούν πολλαπλά μηνύματα, που δεν θα περιοριστούν στην απλή ανάδειξη συνδυασμών και βουλευτών.  

  Κάπου εκεί, ο ένας μετά τον άλλο αποφάσισαν να αποκαλυφθούν. "Στηρίζω ΣΥ.ΡΙΖ.Α.". Κι έχει σημασία το ρήμα "ΣΤΗΡΙΖΩ". Ο κόσμος ήθελε να αλληλοστηριχθεί, αναζητούσε συμμαχίες, συντροφιές, δίχως διακρίσεις και περαιτέρω κριτήρια. Λες και προέκυψε αυθόρμητα η επιλογή αυτή, δίχως οργανωμένα προεκλογικά πολιτικά κέντρα που μέχρι χτες επιστράτευαν μηχανισμούς «κομματικής νουθεσίας» των πολιτών και δη των αναποφάσιστων.

  Το «νέο». Πολιτικά, προγραμματικά, ηλικιακά. Ο κόσμος δεν απαιτούσε βεβαίως την κλασσική «ανανέωση» που έχουμε συνηθίσει να ακούμε από την εποχή του Ανδρέα Παπανδρέου. Αντιθέτως, υπονοούσε τη «νέα ημέρα», εκείνη που ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ δεν θα χαρακτηρίζεται από θλιμμένα πρόσωπα στο δρόμο, από άστεγους, ανέργους, απελπισμένους ανθρώπους. Αυτή η λαϊκή ανάγκη δεν ήταν αποτέλεσμα κάποιου μελετημένου κομματικού προγράμματος. Ήταν σχεδόν το αυτονόητο. Ήταν ο «άλλος» μονόδρομος.

Πυρήνας αυτής της δυναμικής ήταν ο επανακαθορισμός των έως τώρα «θέσφατων». Ευρώ, Ευρωπαϊκή Ένωση, Μνημόνια, Χρηματαγορές, Θώκοι, Μονοκομματικές Κυβερνήσεις Σταθερότητας. Όλα αυτά «συγκλονίζονταν» από λαϊκές μάζες εκ βάθρων εδώ και καιρό. Ήταν η στιγμή που ο λαός άρχισε να διαπιστώνει ότι μπορεί να θέτει εκείνος πρώτος τα διλήμματα και τις απαντήσεις παρά το αντίστροφο.

Ακόμα κι η έννοια της «Αριστεράς» επανακαθορίστηκε αναγκαστικά, ταυτιζόμενη πλέον με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και μετέπειτα με όλα τα υπόλοιπα που τη νοηματοδοτούν (κοινωνικό κράτος, οικολογία, αναδιανομή πλούτου κλπ). Οι πολίτες αναζητούσαν τη χαμένη τους ατομική, κοινωνική, οικονομική, εθνική αξιοπρέπεια. Κι είχαν χαράξει το δρόμο της επιλογής τους πριν στηθούν οι κάλπες.

  Έτσι, λαός και ΣΥ.ΡΙΖ.Α. συναντήθηκαν στο παραβάν.
  Και συμφώνησαν να το ξηλώσουν μαζί με το πολιτικό σύστημα.